Στόχοι Πολιτικής
ΣΠ1 «Μια πιο ανταγωνιστική και έξυπνη Ευρώπη μέσω της προώθησης του καινοτόμου και έξυπνου οικονομικού μετασχηματισμού, καθώς και της περιφερειακής ψηφιακής διασυνδεσιμότητας»
O περιορισμένος βαθμός ενσωμάτωσης της καινοτομίας και ο χαμηλός βαθμός αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας στην παραγωγική διαδικασία, παρά τις αξιόλογες επιδόσεις εγχώριων ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων, συντελούν στη μικρή συμμετοχή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας στο σύνολο των παραγόμενων προϊόντων, καθιστώντας αναγκαία τη στενότερη σύνδεση του συστήματος Έρευνας & Καινοτομίας με την επιχειρηματικότητα. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη αυτή, η χώρα υιοθέτησε νέο στόχο για αύξηση της δαπάνης για Έρευνα και Ανάπτυξη στο 1,81% του ΑΕΠ (έναντι 1,18% το 2018) μέχρι το 2030, μεριμνώντας ειδικάγια τη συνιστώσα που αφορά τις δαπάνες των επιχειρήσεων να ανέρχεται στο 86% έναντι 50% το 2018.
Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας καθιστούν αναγκαία την αξιοποίηση και της μη τεχνολογικής καινοτομίας ειδικά στους τομείς του τουρισμού, του εμπορίου, και του σύγχρονου πολιτισμού αλλά και στην οικονομία του αγροτικού χώρου.
Σύμφωνα με τον δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI), η Ελλάδα κατατάσσεται 27η από τα 28 Κ-Μ (2020) ενώ ειδικά σε ό,τι αφορά στην ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών στο σύνολο της οικονομίας της, η Ελλάδα κατατάσσεται 24η (2020). Η υπό διαμόρφωση Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού θα δώσει τις κατευθύνσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας και της Δημόσιας Διοίκησης.
Βασικές προτεραιότητες είναι α) η παροχή ψηφιακών υπηρεσιών με έμφαση στον πολίτη και την επιχειρηματικότητα, β) η ενίσχυση της ψηφιακής καινοτομίας, γ) ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων, δ) η απελευθέρωση της παραγωγικής αξίας των δεδομένων και ε)η ένταξη των νέων τεχνολογιών σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Παράλληλα επιδιώκεται η προσέγγιση του ευρωπαϊκού μ.ο σε τιμές δεικτών DESI όπως α) η ενσωμάτωση ψηφιακής τεχνολογίας και β) οι ψηφιακές του ειδικού στόχου του ΤΔΜ) δημόσιες υπηρεσίες.
Η πανδημία, κατέστησε την ανάγκη του ψηφιακού μετασχηματισμού ακόμα πιο άμεση και επιτακτική σε τομείς της οικονομίας, ιδιαίτερα σε αυτούς που επλήγησαν περισσότερο όπως ο τουρισμός και το εμπόριο, καθώς και στον δημόσιο τομέα.
Με βάση τον δείκτη DESI για την ψηφιακή συνδεσιμότητα η χώρα καταλαμβάνει την 28η θέση στην ΕΕ. Οι βασικές ανάγκες που εντοπίζονται είναι: i) η ολοκλήρωση ευρυζωνικών υποδομών πρόσβασης στο διαδίκτυο με ταχύτητες τουλάχιστον 100 Mbps για τα νοικοκυριά, με δυνατότητα αναβάθμισης έως 1 Gbps και 1 Gbps για όλους τους βασικούς κοινωνικοοικονομικούς φορείς, ii) η ανάπτυξη ασύρματων δικτύων 5G, iii) η εξασφάλιση πρόσβασης νησιωτικών περιοχών σε δίκτυα υψηλής και υπερυψηλής ταχύτητας.
Οι ΜμΕ αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων της χώρας και τον βασικό δημιουργό θέσεων απασχόλησης. Η αναβάθμιση και διεύρυνση της παραγωγικής βάσης, η μεγέθυνση του τομέα της μεταποίησης η διασύνδεσή της με το εμπόριο καθώς και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων με την ενσωμάτωση νέων τεχνολογικών και παραγωγικών προτύπων θα αποτελέσουν πρώτιστους στόχους της νέας εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής, Οι επιπτώσεις της πανδημίας εξάλλου καθιστούν επιτακτική ανάγκη τη στροφή στο νέο παραγωγικό πρότυπο.
Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκεται η ανάδειξη και πολλαπλή στήριξη εστιών ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος με σκοπό τη μετατόπιση του τεχνολογικού συνόρου της εγχώριας παραγωγικής βάσης τόσο σε επίπεδο επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όσο και σε επίπεδο επιχειρηματικών αλυσίδων αξίας και οικοσυστημάτων. Στο παραπάνω πλαίσιο, η χώρα υιοθετεί ως στόχο την αύξηση των συνολικών επενδύσεων και των εξαγωγών ως ποσοστών του ΑΕΠ, στο 24% και 68%. από 12% και 37% που είναι σήμερα, μέχρι το 2030.
Η μεταστροφή της οικονομίας προς μία περισσότερο παραγωγική και εξωστρεφή πορεία του ειδικού στόχου του ΤΔΜ) και η στενότερη σύνδεση της παραγωγής με την τεχνολογία και την καινοτομία, σύμφωνα με τη Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης, απαιτεί ανθρώπινο δυναμικό με τις κατάλληλες δεξιότητες. Η επανακατάρτιση και η κάλυψη των νέων αναγκών της αγοράς εργασίας, λαμβανομένων υπόψη και των εκροών του Μηχανισμού Διάγνωσης Αναγκών της Αγοράς Εργασίας, αποτελούν θεμελιώδη προϋπόθεση στη διαχείριση της βιομηχανικής μετάβασης.
ΣΠ2 «Μια πιο πράσινη, χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, μεταβατική προς την οικονομία μηδενικών εκπομπών άνθρακα και ανθεκτική Ευρώπη, μέσω της προώθησης της καθαρής και δίκαιης ενεργειακής μετάβασης, των πράσινων και γαλάζιων επενδύσεων, της κυκλικής οικονομίας, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και διαχείρισης κινδύνων και της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης»
Τα βασικά χαρακτηριστικά του ενεργειακού τομέα της χώρας είναι το μεγάλο μερίδιο συμμετοχής του κτιριακού τομέα στη συνολική τελική κατανάλωση (41%), τα χαμηλά επίπεδα ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού αποθέματος, η μη βιώσιμη ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη, η επισφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού λόγω υψηλής, αυξανόμενης εξάρτησης από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων , η αυξανόμενη συμμετοχή και το υψηλό δυναμικό ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι προτεραιότητες που τίθενται είναι η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, η προώθηση των ΑΠΕ, η αναβάθμιση των ενεργειακών δικτύων σε «έξυπνα», η απεξάρτηση από καύσιμα έντασης άνθρακα –με ενδιάμεσο μεταβατικό καύσιμο το φυσικό αέριο - και η προώθηση των διασυνδέσεων των νησιών και της καθαρότερης ενέργειας αυτών.
Στον τομέα της πολιτικής προστασίας η Ελλάδα αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων κυρίως της κλιματικής αλλαγής, την αύξηση της συχνότητας εκδήλωσης ακραίων καιρικών φαινομένων που προκαλούν σοβαρούς κινδύνους και καταστροφές από πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές και άλλα φυσικά φαινόμενα. Επιπλέον, κίνδυνοι από ανθρωπογενή δραστηριότητα, καθώς και υγειονομικοί κίνδυνοι όπως η πρόσφατη πανδημία αναδεικνύουν την έλλειψη επαρκών μέσων πρόληψης και αντιμετώπισης, την απουσία συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και τη σχετική υστέρηση σύγχρονων μηχανισμών διαχείρισης κρίσεων. Οι κεντρικές προτεραιότητες είναι η δημιουργία του Ενιαίου Εθνικού Μηχανισμού Διαχείρισης κινδύνων και η ριζική αναδιοργάνωση και τεχνολογική αναβάθμιση όλων των δομών.
Στον τομέα της κυκλικής οικονομίας εντοπίζονται ελλείψεις κανονιστικού πλαισίου για ανάκτηση και επανάχρηση επεξεργασμένων λυμάτων, δράσεων αντιμετώπισης της σπατάλης τροφίμων, καθώς και εξειδικευμένου θεσμικού πλαισίου για χρήση δευτερογενών πρώτων υλών. Η κυκλική οικονομία, πέραν του θετικού αντίκτυπου στο περιβάλλον, στους φυσικούς πόρους και στην κλιματική αλλαγή, θα έχει θετική επίπτωση στους τομείς της εργασίας, της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και στη βιώσιμη γαλάζια ανάπτυξη. Στη διαχείριση αποβλήτων εφαρμόζονται ακόμα η υγειονομική ταφή και η μηχανική-βιολογική επεξεργασία σύμμεικτων αστικών αποβλήτων, αντί τεχνολογιών επεξεργασίας προδιαλεγμένων ρευμάτων.
Για να ανταποκριθεί η χώρα στις υποχρεώσεις διαχείρισης αστικών λυμάτων πρέπει να ολοκληρωθούν οι υποδομές διαχείρισης υγρών αποβλήτων. Στον τομέα των υδάτων απαιτούνται επενδύσεις και δράσεις διαχείρισης για την πλήρη εφαρμογή των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών. Απαιτείται η βελτίωση της κατάστασης πολλών επιφανειακών και υπόγειων υδάτινων συστημάτων, η διακρατική συνεργασία για τις διασυνοριακές λεκάνες απορροής ποταμών και η εξειδίκευση και εφαρμογή των μέτρων της Θαλάσσιας Στρατηγικής. Σημαντικές είναι οι ανάγκες διαχείρισης λυμάτων και επάρκειας/ποιότητας πόσιμου νερού σε νησιωτικές και δυσπρόσιτες περιοχές, αλλά και η ολοκλήρωση παρεμβάσεων έναντι διάβρωσης του αιγιαλού.
Για την πρόληψη και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή έχουν καταρτισθεί στρατηγικά (Εθνικό και Περιφερειακά) σχέδια για την ιεράρχηση προτεραιοτήτων μέσω των αναλύσεων τρωτότητας, την παρακολούθηση κλιματικών παραμέτρων και τη συμπληρωματικότητα των δράσεων με άλλες πολιτικές. Για την ατμοσφαιρική ρύπανση απαιτείται η συνέχιση παρεμβάσεων στους τομείς των βιώσιμων μεταφορών και την εφαρμογή βέλτιστων τεχνικών στη βιομηχανία για την περαιτέρω μείωση των ρύπων.
Για την προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, έχει εγκριθεί ο νέος εθνικός κατάλογος περιοχών NATURA 2000. Εκπονούνται Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες και Σχεδία Διαχείρισης, ενώ έχει συνταχθεί το σχετικό Πλαίσιο Δράσεων Προτεραιότητας. Συγκροτήθηκε το Σύστημα Διακυβέρνησης Προστατευόμενων Περιοχών με την ίδρυση του Ενιαίου Κεντρικού Φορέα «Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής», με συντονιστικό ρόλο για τη διαχείρισή τους. Προτεραιότητες αποτελούν η διαχείριση όλων των περιοχών NATURA, η δημιουργία συστήματος παρακολούθησης ειδών και οικοτόπων και η διατήρηση και προστασία των οικοσυστημάτων.
Για τον Τομέα της Αλιείας εφαρμόζονται οι κανόνες της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής και της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής, οι οποίοι εξειδικεύονται μέσω σχεδίων διαχείρισης της αλιείας, το Πολυετές Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την Ανάπτυξη των Υδατοκαλλιεργειών κλπ.
ΣΠ3 «Μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη μέσω της ενίσχυσης της κινητικότητας»
Στις οδικές μεταφορές, στο τέλος της τρέχουσας ΠΠ ολοκληρώνεται το μεγαλύτερο τμήμα του βασικού ΔΟΔ, σημαντικά τμήματα του αναλυτικού ΔΟΔ στην ηπειρωτική Ελλάδα, τμήματα ΔΟΔ μεγάλων νησιωτικών περιφερειών, οι περισσότερες διασυνοριακές ΔΟΔ συνδέσεις και ορισμένες οδικές συνδέσεις με λιμένες ΔΕΔ- Μ.
Οι βασικές ανάγκες που εντοπίζονται για τη βελτίωση της προσβασιμότητας, της διασυνδεσιμότητας και της ασφάλειας των οδικών μεταφορών είναι: i) η περαιτέρω ανάπτυξη και αναβάθμιση του υφιστάμενου ΔΟΔ και συμπλήρωση των διασυνοριακών συνδέσεων με έμφαση στην άρση εμποδίων, ii) η κατασκευή συνδέσεων αυτοκινητοδρόμων του ΔΟΔ, iii) η κατασκευή/ αναβάθμιση νέων τμημάτων οδικού δικτύου εκτός ΔΟΔ, v) οι παρεμβάσεις ενεργητικής/ παθητικής οδικής ασφάλειας.
Στις σιδηροδρομικές μεταφορές αντίστοιχα ολοκληρώνεται σημαντικό τμήμα του σιδηροδρομικού άξονα ΠΑΘΕ/Π και των τροφοδοτικών κλάδων του, ενώ θα είναι σε εξέλιξη έργα εφαρμογής ηλεκτροκίνησης και συστημάτων ERTMS – ETCS επί αυτού. Οι παραπάνω δράσεις παρότι βελτιώνουν την πολυτροπικότητα των μεταφορών, εντούτοις παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις. Οι βασικές ανάγκες για επενδύσεις είναι : i) η ολοκλήρωση του ΠΑΘΕ/Π με εγκατάσταση συστημάτων ERTMS (ETCS, GSM-R) σε όλο το μήκος του άξονα, ii) ο εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου σιδηροδρομικού δικτύου και των διασυνδέσεων του, με έμφαση σε ελλείπουσες συνδέσεις, iii) η ανάπτυξη σιδηροδρομικών συνδέσεων με τους λιμένες του ΔΕΔ-M.
Στις θαλάσσιες μεταφορές ολοκληρώνονται παρεμβάσεις υποδομών, συστημάτων και εφαρμογών σε λιμάνια του κεντρικού και αναλυτικού ΔΕΔ-Μ. Υλοποιούνται δράσεις βελτίωσης ασφάλειας της ναυσιπλοΐας. Ωστόσο, το λιμενικό δίκτυο της χώρας απαιτεί σημαντικές επενδύσεις με σκοπό τη βελτίωση της διασυνδεσιμότητας των νησιών. Οι βασικές ανάγκες είναι : i) ο εκσυγχρονισμός/ επέκταση λιμενικών υποδομών εντός και εκτός ΔΕΔ-Μ, ii) η περαιτέρω ανάπτυξη συστημάτων και εφαρμογών για λιμάνια και ασφάλειας ναυσιπλοΐας.
Στο τέλος της τρέχουσας ΠΠ θα έχουν ολοκληρωθεί σημαντικά έργα καθαρών προαστιακών μεταφορών στα κύρια αστικά κέντρα της χώρας, ενώ θα έχει ξεκινήσει και η διαδικασία σταδιακής ανανέωσης του στόλου λεωφορείων αστικών συγκοινωνιών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Εντούτοις, συνεχίζουν να υφίστανται ανάγκες ενίσχυσης των στόλων των ΜΜΜ. Παρεμβάσεις βιώσιμης αστικής κινητικότητας σε περιφερειακά αστικά κέντρα είναι δυνατό να συμπληρώσουν τη μετάβαση σε πλέον φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους μετακίνησης σε αστικό επίπεδο.
Αντίστοιχα, για όλα σχεδόν τα αεροδρόμια ολοκληρώνονται έργα του Master Plan ωστόσο απαιτούνται παρεμβάσεις για την περαιτέρω αναβάθμιση των συστημάτων αεροναυτιλίας για τη βελτίωση της διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας.
Για την προώθηση του οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμου τομέα μεταφορών υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης της χρήσης εναλλακτικών καυσίμων και εφαρμογής φιλικών προς το περιβάλλον τρόπων λειτουργίας του συνόλου των μεταφορικών συστημάτων (ηλεκτροκίνηση, υποδομές φόρτισης, χρήση ΑΠΕ).
ΣΠ4 «Μια πιο κοινωνική Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς, μέσω της υλοποίησης του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων»
Λαμβάνοντας υπόψη ότι α. η χώρα εξακολουθεί να έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης στην ΕΕ, ενώ το ποσοστό ανεργίας παραμένει από τα υψηλότερα, β. η ανεργία των νέων και των μακροχρόνια ανέργων παραμένει υψηλή, γ. η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας υπολείπεται του ΜΟ της ΕΕ, δ. το 60% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία δε μετέχει στην αγορά εργασίας, ε. η χαμηλή συμμετοχή του εργατικού δυναμικού σε προγράμματα κατάρτισης συμβάλλει στην αναντιστοιχία δεξιοτήτων επιδρώντας στην προσαρμοστικότητα εργαζομένων και επιχειρήσεων, στ. χρειάζονται περαιτέρω παρεμβάσεις για τον εκσυγχρονισμό των θεσμών της αγοράς εργασίας και την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, ζ. η οικονομική κρίση και η πανδημία επέδρασαν αρνητικά στην αυτοαπασχόληση, τις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, η. η ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας χρειάζεται ώθηση, θ. η δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά εργασίας των μεταναστών, δικαιούχων διεθνούς προστασίας παραμένει περιορισμένη, ι. η ανάσχεση των επιπτώσεων από απρόβλεπτους παράγοντες αποτελεί μέγιστη πρόκληση, κρίνεται αναγκαία η ενίσχυση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, η αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και ο εκσυγχρονισμός των θεσμών για την τόνωση της αγοράς εργασίας με την ενεργό συμμετοχή και ενδυνάμωση των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών.
Επιπλέον, α. η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα υπολείπεται σημαντικά του ΜΟ ΕΕ, β. το ποσοστό χαμηλών επιδόσεων των μαθητών σε βασικές και ήπιες δεξιότητες παραμένει υψηλό, γ. υπάρχει έλλειμμα ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλες τις ηλικίες, δ. διαπιστώνονται ανισότητες στην εκπαίδευση, ε. η συμπεριληπτική εκπαίδευση των ΑμεΑ παρά τις βελτιώσεις υστερεί σημαντικά, στ. η ενίσχυση της συμμετοχής στην εκπαίδευση παιδιών μεταναστών, δικαιούχων διεθνούς προστασίας και ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού αποτελούν βασικές προκλήσεις, ζ. το ποσοστό απασχόλησης αποφοίτων γ’ βαθμιας εκπαίδευσης είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ, η. η ελκυστικότητα και αποτελεσματικότητα της ΕΕΚ παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, θ. τα βελτιωμένα ποσοστά απασχόλησης αποφοίτων ΑΕΚ συνηγορούν στη συνέχιση στοχευμένων παρεμβάσεων, ενώ απαιτείται η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης της ΣΕΚ, οι υποδομές σε όλες τις βαθμίδες, ιδίως σε ΤΠΕ, παρουσιάζουν ελλείψεις, ενώ διαπιστώνεται η ανάγκη βελτίωσης της προσβασιμότητας των ΑμεΑ. Κρίνεται συνεπώς αναγκαία η βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης με έμφαση στη διασύνδεσή τους με την αγορά εργασίας.
Συνυπολογίζοντας επίσης ότι α. παρά τη σχετική αποκλιμάκωση, τα ποσοστά φτώχειας και υλικής υστέρησης παραμένουν από τα υψηλότερα στην ΕΕ, β. η ανάγκη βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των μεταναστών, δικαιούχων διεθνούς προστασίας και περιθωριοποιημένων κοινοτήτων και η κοινωνική ένταξή τους αποτελούν πρόκληση γ. παρά την ανάπτυξη δομών Φροντίδας για παιδιά, ΑμεΑ, ηλικιωμένους, διαπιστώνεται ανάγκη επέκτασης και αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών, δ. είναι σε εξέλιξη παρεμβάσεις μετάβασης από την ιδρυματική φροντίδα στη φροντίδα στην κοινότητα, ε. ο τουρισμός και ο πολιτισμός συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη και την κοινωνική ένταξη, κρίνεται αναγκαία η ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ένταξης των ευάλωτων ομάδων και τον εκσυγχρονισμό των σχετικών υποδομών.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι α. το 34% (2017) των δαπανών υγείας χρηματοδοτήθηκε από τα νοικοκυριά, παραμένοντας μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ και 8,8% δηλώνει ότι ‘δεν καλύπτονται οι ανάγκες του’ έναντι 1,8% του ΜΟ ΕΕ, β. η οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τις προσφυγικές ροές δυσχέραναν την πρόσβαση στην ΠΦΥ των πιο ευάλωτων ομάδων, γ. η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη ενίσχυσης των συστημάτων υγείας με την υποστήριξη νέων υπηρεσιών μέσω της αναβάθμισης υποδομών, δεξιοτήτων του υγειονομικού δυναμικού και υιοθέτησης νέων τεχνολογιών, δ. οι ανεπάρκειες στις υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας υγείας εντείνονται λόγω δημογραφικών και γεωγραφικών παραγόντων, καθίσταται απαραίτητη η ενίσχυση της ΠΦΥ και η καθολική πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας.
ΣΠ5 «Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες της, μέσω της προώθησης της βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης όλων των τύπων εδαφικών περιοχών και τοπικών πρωτοβουλιών»
Η οικονομική κρίση μετά το 2010 εκτός από την έντονη μείωση του ΑΕΠ, επηρέασε άνισα τις 13 Περιφέρειες με χαμένες θέσεις εργασίας κατά κύριο λόγο στις Αθήνα/Θεσσαλονίκη. Η κρίση της πανδημίας αύξησε την ανεργία στο 18,3% (6/2020 ΕΛΣΤΑΤ) ενώ η ανεργία των νέων 15- 24 ετών ανήλθε στο 39,3%. Παρατηρείται πως μεγάλες ποσοστιαίες αυξήσεις στην ανεργία εντοπίστηκαν σε βασικές τουριστικές περιοχές όπως η Κρήτη και το Αιγαίο (ΕΛΣΤΑΤ). To 2019 το ποσοστό των ατόμων που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού μειώθηκε μεν 30% αλλά εξακολουθεί να αποτελεί το υψηλότερο στην Ευρώπη.
Οι δείκτες φτώχειας ανά Περιφέρεια παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις. Οι Περιφέρειες παρουσιάζουν διαχρονικά αποκλίσεις στην οικονομική και κοινωνική εξέλιξη, με αποτέλεσμα την παρατεινόμενη εμφάνιση συχνά έντονων ανισοτήτων. Κατά την περίοδο της κρίσης, η έκρηξη των τουριστικών αφίξεων επιβάρυνε τις υποδομές των προορισμών ενώ σε άλλες περιοχές ο μεταποιητικός τομέας και το εμπόριο επλήγησαν ιδιαίτερα έντονα, προκαλώντας μεταξύ άλλων οικονομικό μαρασμό και απαξίωση πολλών κεντρικών περιοχών σε αστικά κέντρα. Παράλληλα η ανισομερής χωρική κατανομή του πληθυσμού που παρατηρείται διαχρονικά προκαλεί σημαντικές ανισότητες στις χρονοαποστάσεις. Το 1⁄4 του πληθυσμού της χώρας ζει σε περιοχές που είναι 60’ μακριά από αστικά κέντρα (>50.000 κάτοικοι), ενώ σχεδόν 1 εκ. άνθρωποι, χρειάζονται τουλάχιστον 90’ για την πρόσβαση στην κοντινότερη πόλη και στις δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες. Η έλλειψη φυσικής πρόσβασης των απομονωμένων περιοχών δεν αντισταθμίζεται με αυξημένη πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Αντίστοιχα, σε πολλούς από τους 11 δείκτες “ευζωίας” του ΟΟΣΑ παρουσιάζονται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των Περιφερειών, οι σημαντικότερες των οποίων αφορούν
- Το επίπεδο εκπαίδευσης των εργαζομένων
- Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις Περιφέρειες
- Την “αίσθηση” για την παροχή κοινωνικής υποστήριξης
Πολλά από τα παραπάνω χαρακτηριστικά αφορούν ορεινές και νησιωτικές κοινότητες που δεν ανήκουν στους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς.
Οι πλέον «παραδοσιακές» περιοχές - κυρίως οι αγροτικές και λιγότερο εξωστρεφείς – επιδιώκεται να συμμετάσχουν ισότιμα στην πορεία οικονομικής ανασυγκρότησης και κοινωνικής ανάκαμψης. Για την επίτευξη του στόχου αυτού και με δεδομένο το διαφοροποιημένο βαθμό επιρροής της οικονομικής κρίσης στις διάφορες περιοχές της χώρας είναι αναγκαίες ολοκληρωμένες τοποκεντρικές πολιτικές.
Οι χωρικές στρατηγικές που θα σχεδιαστούν «εκ των κάτω» θα επικεντρωθούν στην άμβλυνση των ανισοτήτων που παρουσιάζονται σε δια- και ενδοπεριφερειακό επίπεδο. Αυτό θα επιτευχθεί με την συνεκτίμηση των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνουν οι μεγάλες κεντρικές πολιτικές των υπολοίπων 4 Στόχων Πολιτικής, επιδιώκοντας συνέργειες και αλληλοσυμπληρώσεις στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση με όλες τις εν λόγω κατηγορίες παρέμβασης -καθώς και με το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΘΑY.
Η εμπειρία εφαρμογής των ολοκληρωμένων χωρικών παρεμβάσεων ανέδειξε την ανάγκη:
- ενεργού και έγκαιρης συμμετοχής των τοπικών αρχών στο στρατηγικό σχεδιασμό τους προκειμένου να αποκτήσουν την “ιδιοκτησία” των εν λόγω σχεδίων,
- ανάληψης από τους ίδιους τους ΟΤΑ της ουσιαστικής διακυβέρνησης των ολοκληρωμένων χωρικών παρεμβάσεων και της “κυριότητάς” τους,
- ενίσχυσης των τοπικών δικαιούχων που υλοποιούν έργα και δράσεις, με έμψυχο δυναμικό και τεχνογνωσία
Σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού των στρατηγικών, του προγραμματισμού και εφαρμογής των δράσεων, της παρακολούθησης υλοποίησης των χωρικών παρεμβάσεων θα επιδιώκεται η δημιουργία εταιρικής σχέσης. Αυτή θα περιλαμβάνει τη συστηματική και πολυεπίπεδη συνεργασία όλων των τοπικών συντελεστών - τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού, κεντρική διοίκηση, εκπρόσωποι των επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών συμπεριλαμβανομένων των φορέων που ασχολούνται με θέματα αναπηρίας, κοινωνικών δικαιωμάτων και ένταξης. Το πλήθος των στρατηγικών επιδιώκεται να διασφαλίζει την αντιμετώπιση των σημαντικότερων αναγκών αποφεύγοντας παράλληλα τον κατακερματισμό των πόρων.
